Skuteczne leczenie schizofrenii z objawami negatywnymi musi być kompleksowe

Podstawowym celem, do którego powinno się dążyć w leczeniu schizofrenii, jest umożliwienie chorym prowadzenia jak najbardziej samodzielnego, zdrowego i satysfakcjonującego życia. Właściwa opieka nad pacjentem, edukacja chorego oraz jego opiekunów, a także dostęp do leczenia za pomocą najbardziej efektywnych leków i kompleksowej terapii – z wykorzystaniem psychoterapii, treningu umiejętności społecznych czy zajęć rehabilitacyjnych – w istotny sposób mogą zmniejszyć ciężar choroby, występowanie i skalę jej powikłań oraz ograniczyć koszty służby zdrowia i systemu pomocy społecznej. Holistyczne podejście do terapii osób cierpiących na schizofrenię, w szczególności z przeważającymi i przetrwałymi objawami negatywnymi, może uchronić pacjentów przed wypadnięciem z ról społecznych i zawodowych. Należy jednak pamiętać, że specyfika objawów negatywnych powoduje, że takie osoby rzadko korzystają z dostępnych możliwości pomocy – niechętnie z własnej woli wychodzą z domu. Ponad połowa pacjentów ze schizofrenią z przeważającymi i przetrwałymi objawami negatywnymi nigdy nie uczestniczyła w zajęciach rehabilitacyjnych.


Trudności terapeutyczne dotyczące pacjentów z przewagą objawów negatywnych

Aktywizowanie pacjentów cierpiących na schizofrenię z przeważającymi i przetrwałymi objawami negatywnymi jest codziennym wysiłkiem, ponieważ potrafią oni całymi tygodniami nie opuszczać swojego pokoju, są pozbawieni energii i woli. Z uwagi na stan zdrowia i charakterystykę objawów, podjęcie i przestrzeganie zaleceń terapeutycznych wymaga od pacjenta zbyt dużego wysiłku i mobilizacji, a najczęściej samo ich wdrożenie i kontynuacja zależy od determinacji najbliższych. W ocenie lekarzy biorących udział w badaniu na potrzeby raportu „Schizofrenia z objawami negatywnymi. Obciążenie chorobą pacjentów i ich bliskich” , w ciągu ostatnich 6 miesięcy do zaleceń związanych z leczeniem schizofrenii w pełni stosowało się jedynie 32% pacjentów. Leczenie samodzielnie odstawiło 22% badanych. Na tak niski compliance wpływają m.in. skutki uboczne stosowania źle dobranej farmakoterapii, brak współpracy ze strony pacjenta wynikający z jego wycofania i trudności w komunikacji z lekarzem psychiatrą, trudna sytuacja materialna chorych i ich rodzin, uniemożliwiająca wdrożenie form terapii, które musiałyby być przez nich sfinansowane. Ponadto, schizofrenia z objawami negatywnymi jest trudniejsza do jednoznacznej interpretacji, a objawy potrafią być długo bagatelizowane przez otoczenie – ze względu na niską świadomość społeczną często utożsamiane są z lenistwem pacjenta, co może znacząco opóźnić diagnozę i pomoc choremu.


Leczenie schizofrenii z objawami negatywnymi

Zdaniem psychiatrów, dostępne obecnie leki przeciwpsychotyczne wykazują skuteczne działanie przede wszystkim w obszarze objawów pozytywnych (wytwórczych, jak halucynacje i omamy), jednak w zdecydowanie mniejszym stopniu niwelują one objawy negatywne oraz łączone z nimi zaburzenia funkcji poznawczych. Objawy te są postrzegane jako stale utrzymujące się w obrazie choroby. Metody terapii dedykowane objawom negatywnym to obecnie w głównej mierze metody pozafarmakologiczne: terapia w ramach hospitalizacji w trybie oddziału dziennego, psychoterapia lub wsparcie psychologa, treningi kompetencji społecznych, różnorodne formy aktywizacji oferowane przez domy pomocy środowiskowej, kluby pacjenta. Jednak z uwagi na stan zdrowia chorego podjęcie takich form leczenia wymaga od niego dużej mobilizacji, a najczęściej samo ich wdrożenie i kontynuacja zależy od determinacji najbliższych.

Z przygotowanego pod nadzorem merytorycznym Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego raportu „Schizofrenia z objawami negatywnymi. Obciążenie chorobą pacjentów i ich bliskich”, wynika jednoznacznie, że bez osiągnięcia odpowiedniego poziomu farmakoterapii – a tym samym ustąpienia lub znacznego zmniejszenia objawów negatywnych – pacjenci nie mają szans na poprawę zdrowia. Tylko dzięki skutecznym lekom lekarze mogą zaproponować chorym bardziej różnorodne formy pomocy i terapii, dzięki czemu pacjenci mają większe szanse stać się bardziej samodzielni, odciążyć swoich opiekunów, wrócić do dawnych aktywności. Psychiatrzy podkreślają, że im większy jest wybór leków, im są one bardziej skuteczne, tym łatwiej jest im dobrać odpowiednią substancję terapeutyczną.

Niestety, obecnie chorzy ze schizofrenią z przeważającymi i przetrwałymi objawami negatywnymi są leczeni suboptymalnie. Na rynku jest obecny lek o udowodnionej skuteczności w redukcji objawów negatywnych i poprawie codziennego funkcjonowania, zawierający substancję czynną o nazwie kariprazyna, nie jest on jednak refundowany. Pozostaje on więc niedostępny dla większości pacjentów. Należy pamiętać, że aby móc przywrócić do społeczeństwa tę populację chorych, nowoczesne leczenie schizofrenii z przeważającymi i przetrwałymi objawami negatywnymi powinno być powszechnie dostępne, kompleksowe oraz ukierunkowane na poprawę funkcjonowania i jakości życia chorego, a także zmniejszenie niekorzystnego wpływu choroby na pacjenta, jego rodzinę i system.