Poradnik: Opiekun domowy jako terapeuta – czyli jakie zajęcia usprawniające dla seniora sprawdzą się podczas społecznej izolacji

Od czego zacząć...

Terapia zajęciowa obejmuje wiele metod pracy, z których w warunkach domowych sprawdzi się np. arteterapia (terapia sztuką) oraz ergoterapia, czyli terapia przez pracę, różnego rodzaju działania praktyczne. Pamiętajmy, że rozmowa z seniorem jest jedną z najważniejszych, pierwotnych form aktywizacji i tym samym terapii, ponieważ wspiera partycypację społeczną (teraz ograniczoną do mieszkania/domu), buduje poczucie przynależności, wykorzystuje i pobudza procesy poznawcze do prowadzenia logicznie poprawnej, złożonej wypowiedzi. Dzięki rozmowie możemy w łatwy sposób ocenić kontakt słowno- logiczny podopiecznego i obserwować zachodzące zmiany. Rozmowa - odpowiednio poprowadzona - jest bardzo dobrą formą socjoterapii, wystarczy że znajdą się w niej elementy wymagające użycia pamięci (np. pytanie o przeszłość, które jest treningiem pamięci). Oprócz wartości terapeutycznej, rozmowa jest też świetnym narzędziem do wypracowania relacji i więzi między podopiecznym, a opiekunem, co jest niezwykle istotne w procesie terapii.


Samodzielność

Każdego dnia osoba starsza zmaga się z własnymi słabościami, które mogą utrudniać tak proste „zadanie” jak ubranie się czy utrzymanie kubeczka z herbatą. Należy jednak pamiętać, że w przypadku osób starszych, najważniejszą potrzebą jest samodzielność w wykonywaniu czynności dnia codziennego. Dlatego opiekun powinien uczyć seniora i zachęcać go do tego, by jak najdłużej próbował wykonywać samodzielnie poranną toaletę, spożywać posiłki, robić drobne porządki. Warto też angażować podopiecznego w prace domowe, dostosowując je oczywiście do możliwości czy ograniczeń ruchowych. Może to być obieranie warzyw, zagniatanie ciasta czy wykrawanie ciasteczek. Wspólne przygotowywanie posiłków to doskonały sposób na ćwiczenie sprawności motorycznej, ale również ważny element poczucia bycia potrzebnym.


Plan na dziś

Terapeuta zajęciowy nigdy nie zakłada, ze osoba starsza jest z założenia mniej aktywna lub może zrobić mniej. Wprost przeciwnie – kieruje się zasadą równości, dostrzegając głównie możliwości, a nie ograniczenia.  Przy dobrym instruowaniu, seniorzy są w stanie zrobić dużo. Dlatego opiekun domowy może śmiało poprosić seniora o przygotowanie listy zakupów, sprawdzanie przepisu na jakąś potrawę, czy pomoc w stworzeniu planu dnia, zapewniając mu w ten sposób trening pamięci. Trzeba pamiętać, że zajęcia powinny być dobierane do zainteresowań podopiecznego. Warto też skorzystać z pomocy, przyrządów codziennego użytku, które stanowią doskonałe ćwiczenia funkcji poznawczych, a przy okazji pożytecznie wypełnią czas wolny. Do ćwiczeń ogólnokondycyjnych należą m. in. puzzle, gry planszowe, ćwiczenia z liczbami, literami i wyrazami, kolorami i planszami – można je nawet przygotować wspólnie z seniorem.


PRZYKŁADY TERAPII ZAJĘCIOWEJ W DOMU

• zajęcia ruchowe – np. gimnastyka poranna
• zajęcia kulinarne: wspólne przygotowywanie i spożywanie posiłków
• zajęcia poprawiające pamięć, koncentrację, refleks oraz spostrzegawczość - gry i zabawy, zgadywanki, krzyżówki, czytanie, w tym na głos (jako ćwiczenie artykulacji), pisanie
• zajęcia plastyczne: rysowanie, malowanie, wyklejanie oraz zabawy z papierem (ugniatanie papieru, robienie kulek, wycinanek)
• zajęcia muzyczne: wspólne słuchanie muzyki i śpiewanie
• filmoterapia: oglądanie filmu/spektaklu teatralnego i rozmowa po seansie
• zajęcia łagodzące napięcia nerwowe – np. aromaterapia, czyli wprowadzenie ulubionego zapachu w przestrzeń życiową (np. przy użyciu specjalnego dyfuzora, poprzez aromatyczną kąpiel)
• zajęcia hobbystyczne: podtrzymywanie zainteresowań, rozwijanie pasji
• szycie, zwijanie kłębka wełny (jako ćwiczenie motoryki małej, precyzji, koordynacji oko-ręka)
• przesadzanie roślin domowych (jako hortiterapia – ćwiczenie wyciszające, uspokajające)
• gra w węża słownego – podaj wyraz, który zaczyna się ostatnią literą mojego wyrazu
• oglądanie zdjęć i rozmowy o przeszłości, wspominanie wydarzeń pokazanych na fotografiach

W zaciszu domowym tak naprawdę nie ma ćwiczeń złych, każda aktywność jest dobra, ważne by była wykonywana „po coś”, by służyła poprawie sprawności fizycznej i psychicznej seniora. Pamiętajmy, że każda zorganizowana aktywność dla seniorów, połączona z rozmową, poprawi nastrój podopiecznego, umocni jego wiarę we własne możliwości i wzmocni poczucie bycia potrzebnym. Wybierając formę domowej terapii stawiajmy na pierwszym miejscu potrzeby naszego bliskiego, podejmujmy aktywności które chce wykonywać, sprawmy, że czuje, że ma wpływ na to, co robi.