Kampania Poznaj prawa pacjenta - Prawo do informacji

Celem kampanii jest prezentacja zagadnień z praktycznego punktu widzenia. Oprócz przybliżenia poszczególnych praw pacjenta i zasad udzielania świadczeń zdrowotnych przedstawiamy rozwiązania najczęściej pojawiających się problemów w praktyce funkcjonowania ochrony zdrowia oraz przykłady dobrych praktyk, które zapewnią odpowiednie poszanowanie naszych praw.

Zaczynamy prawem do informacji. Przestrzeganie tego prawa jest niezwykle ważne, pełna informacja na temat stanu zdrowia oraz zastosowana metoda leczenia zapewnia bezpieczeństwo i aktywny udział pacjenta w procesie leczenia. Dzięki znajomości własnych praw bardziej świadomie przejdziemy przez okres choroby oraz lepiej będziemy współpracować z lekarzem.


Poznaj prawa pacjenta - Prawo do informacji

Znajomość i świadomość posiadania przez pacjenta prawa do informacji jest bardzo ważna podczas udzielania świadczeń zdrowotnych. Zgodnie z przepisami, pacjent ma prawo do uzyskania wszelkich informacji z nim związanych o:

• stanie zdrowia,
• rozpoznaniu,
• proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych,
• dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania,
• wynikach leczenia,
• rokowaniu.

Wszelkie informacje na temat stanu zdrowia powinny być przekazywane w sposób przystępny, czyli przy wykorzystaniu słownictwa i terminologii zrozumiałej dla pacjenta, ze względu na jego wiek, wykształcenie, stan zdrowia a w szczególności na stan psychiczny. Pacjent ma prawo prosić o wyjaśnienie przekazywanych mu informacji, aż będą dla niego zrozumiałe.

Informacja o stosowanych metodach leczenia powinna przedstawiać możliwości leczenia, które wedle aktualnej wiedzy medycznej mogłyby być zastosowane z uwagi na  stan zdrowia pacjenta. Lekarz powinien poinformować o spodziewanych efektach leczenia, przeprowadzenia konkretnego zabiegu operacyjnego, możliwych do wystąpienia powikłaniach.

PAMIĘTAJ! Masz prawo wskazać osobę lub osoby, którym lekarz będzie udzielać informacji o Twoim stanie zdrowia

Informacja ta powinna zostać zapisana w dokumentacji medycznej. Masz również prawo do tego, aby osoba wykonująca zawód medyczny nie udzielała informacji Tobie, ani też osobie przez ciebie upoważnionej, na temat stanu zdrowia i stosowanych metod leczenia. Należy o tym poinformować osobę udzielająca Ci świadczeń zdrowotnych.

Prawo pacjenta do informacji to również prawo do dostatecznie wczesnej informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia pacjenta i wskazania przez tego lekarza możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych. Możesz o to zwrócić się do personelu medycznego.

Prawo do informacji masz również podczas udzielania świadczeń takich jak: pielęgnacyjne, opiekuńcze, rehabilitacyjne np. podczas leczenia uzdrowiskowego czy badania profilaktycznego.

W procesie leczenia powinieneś być partnerem dla lekarza. Efektywność leczenia zależy bowiem od umiejętności skutecznego komunikowania się lekarza czy innego personelu medycznego z pacjentem. To prawo pozwala nie tylko na podjęcie prawidłowego leczenia, ale też pomaga pacjentowi zrozumieć i zwalczyć chorobę.

Prawo pacjenta do informacji to również prawo do dostatecznie wczesnej informacji o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia pacjenta i wskazania przez tego lekarza możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego u innego lekarza lub podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych. Możesz o to zwrócić się do personelu medycznego.

Prawo do informacji masz również podczas udzielania świadczeń takich jak: pielęgnacyjne, opiekuńcze, rehabilitacyjne np. podczas leczenia uzdrowiskowego czy badania profilaktycznego.

W procesie leczenia powinieneś być partnerem dla lekarza. Efektywność leczenia zależy bowiem od umiejętności skutecznego komunikowania się lekarza czy innego personelu medycznego  z pacjentem. To prawo pozwala nie tylko na podjęcie prawidłowego leczenia, ale też pomaga pacjentowi zrozumieć i zwalczyć chorobę.


Partnerska komunikacja lekarza z pacjentem

W procesie leczenia powinieneś być partnerem dla lekarza. Efektywność leczenia zależy bowiem od  umiejętności skutecznego komunikowania się lekarza czy innego personelu medycznego z pacjentem. Prawo do informacji pozwala nie tylko na podjęcie prawidłowego leczenia, ale też pomaga pacjentowi zrozumieć i zwalczyć chorobę.

Zgłaszając każdy problem lekarzowi musimy pamiętać, że jedyną wiedzę na temat nas i naszej choroby, jaką posiada lekarz, ma od nas. To co powiemy lekarzowi jest podstawą dalszego skierowania do diagnostyki lub leczenia. Dlatego ukrywanie lub omijanie JAKICHKOLWIEK objawów działa na naszą niekorzyść i może być powodem opóźnienia lub braku terapii.

Pamiętajmy: LEKARZ WIE O NASZEJ CHOROBIE TYLKO TYLE ILE MU POWIEMY.

Co mogę zrobić aby pomóc lekarzowi postawić dobrą diagnozę?

Przygotuj się do wizyty: 

• Spisz nazwy wszystkich leków, które zażywasz. Najlepiej zbieraj informacje na temat swoich dolegliwości w jednym miejscu.
• Zabierz ze sobą dokumentacje medyczną np. Karty Informacyjne z Leczenia Szpitalnego, wizyt u innych lekarzy specjalistów, wyniki badań diagnostycznych. Zastanów się, jakie odczuwasz aktualnie dolegliwości i kiedy pojawiły się pierwsze objawy - zapisz je sobie, tak by niczego nie pominąć.
• Jeśli wiesz i znasz siebie, że podczas wizyty u specjalisty możesz być zdenerwowany- spisz sobie pytania jakie chcesz zadać lekarzowi i zostaw miejsce na zanotowanie odpowiedzi – przyda Ci się to po powrocie do domu. Nie wstydź się. Pamiętaj, że masz prawo do zadania pytań, a nawet o ponowne wyjaśnienie tych samych zagadnień, jeśli są dla Ciebie niezrozumiałe.
• Jeśli wiesz, że nie poradzisz sobie z zapamiętaniem wszystkich informacji poproś aby podczas wizyty towarzyszyła Ci druga osoba. Osoba towarzysząca podchodzi do wizyty mniej emocjonalnie, co ułatwia rzeczową rozmowę z lekarzem.
• Pamiętaj, aby zadbać o czystość i higienę osobistą przed wizytą u lekarza. Każdy z nas ma dostęp do wody i mydła. Nie stwarzajmy sytuacji niekomfortowej zarówno dla nas jak i dla lekarza. Zachowanie higieny to nie tylko problem estetyczny ale również medyczny, który zapobiega np. zakażeniom. Pamiętajmy o tym na co dzień.
• Tak zaplanuj swój czas aby nie spóźnić się na wizytę. Pamiętaj, że inni pacjenci również czekają. 

W trakcie wizyty:

• Bądź szczery, niczego nie ukrywaj. Poinformuj lekarza PRECYZYJNIE, jakie masz objawy. MÓW PRAWDĘ, powiedz od kiedy dokładnie masz dolegliwości, jeśli nadużywasz środków odurzających – poinformuj o tym lekarza. Mów otwarcie także o rzeczach wstydliwych. Zebrane informacje będą bardzo przydatne przy ustalaniu procesu leczenia.
• Nie bój się zadawać pytań. Dopytuj, jeśli czegoś nie rozumiesz. Wspieraj się sporządzonymi przez siebie notatkami.
• Nie daj się onieśmielić ani zastraszyć. Odpowiedzialność za skuteczność leczenia leży po obu stronach. Pamiętaj, jeśli z jakiś powodów zdarzy się, że lekarz nie przypadł Ci do gustu, zastanów się nad zmianą specjalisty, bądź placówki medycznej. Masz prawo do wielokrotnych konsultacji z różnymi specjalistami i do bycia informowanym w sposób, który Ci odpowiada.
• Uważnie słuchaj lekarza/personelu medycznego. Omów z lekarzem plan postępowania. Zapytaj, czy i kiedy masz zgłosić się na następną wizytę.
• Zabierz na wizytę okulary do czytania oraz aparat słuchowy, jeśli z niego korzystasz. Jeśli nie widzisz napisanych zaleceń – powiedz o tym lekarzowi.

Po wizycie u lekarza:

• Stosuj się do zaleceń lekarskich. Modyfikowanie samemu zaleceń dotyczących ilości, częstości i okresu brania leków czy stosowania innych procedur medycznych, prowadzi do braku efektu i postępu choroby.
• Dowiaduj się o wyniki swoich badań.
• Zadbaj o profilaktykę. PAMIĘTAJ! Wychodząc z gabinetu lekarza przejmujesz na siebie odpowiedzialność za leczenie i zdrowy tryb życia.

Dobre i złe praktyki w komunikacji lekarz – pacjent:

Złe praktyki: 

• Pacjent wchodzi do lekarza kardiologa z powodu wysokiego ciśnienia. Lekarz podczas wizyty zalecił przyjmowanie leków i codzienne mierzenie ciśnienia. Zaznaczył również, że dobrze byłoby zacząć się trochę ruszać np. spacery czy szybki marsz. Pacjent zjawia się na wizytę kontrolną. Lekarz nie pytając czy dostosował się do jego zaleceń, przeprowadza krótką rozmowę: 

− Czy zażywa Pan leki?
−Tak.
− Ciśnienie w normie?
− Tak.
− To do zobaczenia za 3 miesiące. 

• Pacjent jest hospitalizowany na oddziale szpitalnym. Podczas codziennego obchodu lekarze rozmawiają ze sobą, pytają pacjenta czy coś się zmieniło, czy wszystko dobrze. W trakcie rozmowy pada pytanie:

−Czy wczoraj miał Pan wykonane TK?

• Pacjent zdziwiony patrzy na lekarz i pyta: 

− A co to jest TK?
− No badanie.
− Byłem w jakiejś tubie ale myślałem, że to naświetlenia mojej chorej ręki.
− To nie wie Pan co to jest TK?
− Nie wiem Panie doktorze. Nikt mi nie wytłumaczył. To moja pierwsza hospitalizacja. Chcę tylko zaznaczyć, że od łóżka szpitalnego do pracowni diagnostycznej miałem kontakt z 3 pracownikami medycznymi: lekarzem, pielęgniarką i radiologiem. 

• Lekarz do pacjenta:

− Nie wolno panu palić papierosów, pić alkoholu i kawy. Musi pan cały czas stosować surową dietę, żadnych tłuszczy, skrobi i węglowodanów. Ze względu na serce proszę zaprzestać uprawiania seksu. No i najważniejsze... więcej radości z życia mój drogi, więcej radości z życia!

Dobre pratyki: 

• Pacjent wchodzi do lekarza diabetologa, ma problem z wysokim poziomem cukru. Lekarz podczas wizyty zalecił przyjmowanie leków i codzienne mierzenie gleukometrem poziomu glukozy we krwi na czczo i po jedzeniu. Zaznaczył również, że dobrze byłoby zacząć się trochę ruszać np. spacery czy szybki marsz. Pacjent stawia się na wizytę kontrolną. Lekarz zaczyna wizytę od uzyskania informacji czy pacjent przestrzegał zaleceń i czy były jakieś trudności z tym związane. Pacjent szczegółowo opisuje swoje dolegliwości, zastrzeżenia. Lekarz odpowiada na pytania, rozwiewa wątpliwości. Na koniec wizyty pyta czy wszystko jest zrozumiałe i czy nie trzeba zapisać niektórych informacji.
• Pacjentka hospitalizowana w szpitalu. Przebywa wraz z innymi pacjentami na jednej sali. Jest jednak osobą poruszającą się samodzielnie. Podczas codziennych obchodów lekarze rozmawiają między sobą o jej chorobie, badaniach zaleceniach. Pacjentka wygląda na zestresowaną, zdenerwowaną. Nie wie co się dzieje, jaka jest diagnoza, kiedy wyjdzie ze szpitala. W pewnym momencie lekarz prowadzący zadaje pytanie:

− Czy Pani rozumie o czym mówimy?. Czy chciałaby Pani uzyskać informację o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu. Ma Pani do tego prawo. Proszę przyjść do pokoju lekarskiego o godz. 13.00. Znajdę dla Pani czas abyśmy mogli porozmawiać o Pani chorobie. Udzielę wszystkich informacji. Jeśli Pani woli warto porozmawiać z kimś bliskim i przyjść do mnie razem z tą osobą. Jeśli nie chce Pani uzyskać informacji, ma Pani również do tego prawo, proszę nas o tym poinformować. Będę na Panią czekał. 

• Pacjent leżący w domu. Przychodzi pielęgniarka wykonuje „jakieś” czynności. Opiekun faktyczny pacjenta przygląda się i właściwie nie wie o co chodzi. Martwi się, co zrobi jeśli trzeba będzie pomóc pacjentowi w czasie kiedy zostanie z nim sam. Pielęgniarka widząc to proponuje aby porozmawiać o wszystkich czynnościach jakie wykonuje. Po długiej rozmowie i udzielaniu odpowiedzi na zadawane pytania upewnia się czy udzieliła wystarczających informacji ‒„Może jeszcze czegoś Pan nie wie, chętnie wszystko wytłumaczę”.

Kto może uzyskać informacje o stanie zdrowia nieprzytomnego pacjenta?

Pacjent ma prawo do uzyskania informacji o swoim stanie zdrowia, w tym w szczególności o tym, na co choruje, jak może być leczony, jakie są zagrożenia związane z wyborem danej metody leczniczej lub diagnostycznej, a także o wynikach zastosowanego leczenia.

Do uzyskania tych informacji pacjent może upoważnić inną dowolnie wybraną osobę. Upoważnienie nie wymaga szczególnej formy – można go udzielić na piśmie, a także ustnie w placówce medycznej (pracownik tej placówki powinien to odnotować w dokumentacji medycznej).

Osoba upoważniona – do czasu odwołania upoważnienia – może zasięgnąć informacji o stanie zdrowia pacjenta w każdym czasie, także wtedy gdy pacjent trafi do szpitala nieprzytomny lub utraci przytomność w trakcie hospitalizacji. Jeżeli upoważnienie zostało złożone w innej placówce medycznej osoba upoważniona powinna udać się do tej placówki i uzyskać jego kopię, aby następnie przedłożyć ją w szpitalu, w którym przebywa nieprzytomny pacjent. Jest to potrzebne dla wykazania, że jesteśmy osobą upoważnioną do uzyskania informacji.

Problem może pojawić się, kiedy pacjent nigdy nikogo nie upoważnił do informacji o swoim stanie zdrowia a nieprzytomny sam tego uczynić w danej chwili nie może. Przepisy prawa zabezpieczają także taką sytuację. Zgodnie z art. 31 ust. 6 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty jeżeli pacjent jest nieprzytomny lekarz udziela informacji osobie bliskiej (pojęcie osoby bliskiej ma swoją definicję w przepisach prawa. Osobą bliską będzie przykładowo – przedstawiciel ustawowy, małżonek, dzieci, rodzice, osoby pozostające we wspólnym pożyciu). Taka osoba powinna zgłosić się do lekarza, wskazać, że jest osobą bliską i że chce zasięgnąć informacji o stanie zdrowia pacjenta.

Należy także pamiętać, że uzyskanie przedmiotowych informacji jest możliwe również telefonicznie. W takim przypadku osoba dzwoniąca powinna przekazać lekarzowi wiadomości niezbędne do tego, aby wykazać, że jest osobą upoważnioną (jeśli jest upoważnienie) lub osobą bliską (jeśli osoba nie ma upoważnienia). Placówka medyczna nie powinna z góry odmawiać udzielenia informacji tą drogą, tylko z tego powodu, że nie ma bezpośredniej styczności z osobą dzwoniącą. Należy podjąć próbę identyfikacji osoby dzwoniącej.